Lòng Hiếu thảo – Điểm gặp gỡ liên tôn

Lục địa Á châu đã thừa hưởng những truyền thống tôn giáo lâu đời và phong phú: Ấn giáo, Phật giáo, Khổng giáo và Lão giáo. Nước Việt Nam từ thế kỷ thứ 2 sau Công nguyên đã hội nhập Tam giáo: Phật, Khổng, Lão mà điểm gặp gỡ mạnh mẽ nhất là “Đạo Hiếu”, tôn kính Cha Mẹ và thờ cúng tổ tiên.

Là người Việt Nam, phần đông chúng ta đều thuộc và ngâm nga:

Uống nước nhớ nguồn,

Làm con phải hiếu,

Ai ơi hãy nhớ năm xưa,

Những ngày còn thơ.

Công đức sinh thành,

Người ơi đừng quên:

Công Cha như núi Thái Sơn,

Nghĩa Mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

Theo tinh thần Khổng Mạnh thì Hiếu là một Thiên đạo:

Đạo Hiếu là kinh sách của Trời,

Nghĩa lý của đất,

Là hành động của muôn dân.

Theo Phật giáo:

Hiếu là hàng đầu của muôn hạnh,

Thiện không gì cùng cực hơn hiếu

Ác không gì cùng cực hơn bất hiếu.

Đạo Hiếu đi vào lòng người Việt Nam không những qua truyền thống dân gian hay văn học Việt Nho mà còn được hấp thụ từ Phật giáo, đặc biệt qua lễ Vu Lan của Phật giáo Đại Thừa.

Vu Lan được phiên âm từ tiếng Phạn Ullumbana, tiếng Hán-Việt là “Giải đạo Huyền”, nghĩa là cởi trói cho người bị treo ngược, bị đói khát dày vò và suốt ngày đau khổ. Theo một câu chuyện truyền thuyết Ấn Độ: Tương truyền, mẹ của Mục Kiền Liên, đệ tử của Đức Phật, vì bà tham lam độc ác nhiều kiếp trước nên nay bị hành hạ nặng nề, cần chúng tăng mười phương cầu nguyện cho mới thoát được. Vâng lời Phật, sau 3 tháng an cư kiết hạ, rất nhiều chư tăng làm lễ Vu Lan Bồn để giải nghiệp cho mẹ ông. Từ đó, cứ đến rằm tháng 7, lễ Giải đạo huyền nhằm cứu vớt những vong hồn đang chịu khổ vì nghiệp chướng do mình đã gây ra khi ở trần gian.

Lễ Vu Lan còn gọi là lễ xá tội vong nhân. Theo lời Phật dạy phải thành tâm cầu nguyện, rước các chư tăng đến cúng dường cho vong linh đau khổ. Từ đó về sau, cứ đến rằm tháng 7, các Phật tử chí hiếu đều làm lễ Vu Lan để đền đáp công ơn cha mẹ và cứu vớt các vong hồn. Việt Nam có câu ca dao:

Dù cho buôn bán đâu đâu

Đến rằm tháng bảy mưa ngâu lại về.

Tháng 7 là tháng báo hiếu cũng là mùa cầu siêu cho các vong nhân. Ngay từ đầu tháng, Phật tử cũng như người thiên về Phật giáo bắt đầu tưởng nhớ tới tổ tiên, cha mẹ, người thân đã khuất bóng bằng ăn chay, niệm Phật, làm phúc; dành tiền, quần áo, thực phẩm để cúng dường cho tăng ni, đồng thời cũng để mua đồ cúng tổ tiên trên bàn thờ tại gia.

Đã nhiều năm, ngày lễ Vu Lan, mỗi lần đến chùa Vĩnh Nghiêm đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, tôi đều thấy xung quanh chùa được trưng bày bán la liệt nhang hương, hoa lá, hương sắc thiên nhiên hoặc làm bằng giấy vàng óng ánh. Có cả kinh Vu Lan, các lồng chim để phóng sinh (mua chim để thả chúng bay đi), đặc biệt là có bán hoa hồng bằng giấy hay vải để gắn vào áo, bông màu trắng cho cha mẹ đã khuất bóng, bông màu hồng cho cha mẹ còn sống. Trong chùa, một hồi trống báo hiệu lễ Vu Lan bắt đầu. Các Tăng Ni mặc lễ phục. Một sư trụ trì nói lời khai lễ. Một thượng tọa giảng ý nghĩa lễ Vu Lan. Mọi người tụng kinh Vu Lan nói về công ơn ông bà, cha mẹ và bổn phận báo hiếu của con cháu. Trong một số chùa, tụng kinh xong, Tăng Ni được mời sang phòng Thọ Trai, bất cứ ai có mặt đều có thể dùng bữa với các Tăng Ni. Các Tăng Ni được cúng dường; mỗi người một gói quà, có thể là thuốc men, mùng mền, thực phẩm hay những đồ hữu dụng khác.

Trong suốt hai tuần cuối tháng 7, các gia đình Phật giáo đều tưởng nhớ cầu nguyện cho ông bà, cha mẹ, những thân nhân, bạn hữu quá cố, cũng không quên những vong linh mồ côi:

Tháng sáu buôn nhãn bán trâm,

Tháng bảy ngày rằm xá tội vong nhân.

Trong rất nhiều bài thơ diễn tả lòng hiếu thảo được treo tại các chùa hoặc đăng trên báo chí Phật giáo, xin ghi lại nơi đây bài: Lễ Vu Lan nhớ Mẹ

Vu Lan nhớ về Mẹ biết bao nhiêu,

Trời u ám, nắng mùa thu le lói,

Con thấy Mẹ như vầng trăng vòi vọi

Soi sáng đường chỉ lối con đi.

Dẫu biết rằng sinh ký tử quy,

Hoa lá rụng cũng về cõi đất.

Bản nhạc lòng con vẫn hát thiết tha,

Thương nhớ Mẹ mắt nhòa trong hương khói,

Những lúc đi về mưa dầm nắng gội

Vẫn khát thèm, muốn gọi: Mẹ yêu ơi!

Vu Lan về rộn rã khắp nơi nơi,

Tìm an ủi trong lời kinh báo hiếu,

Vẫn trống trải vì trong đời vẫn thiếu

Một dáng hình âu yếm Mẹ thân yêu,

Vu Lan về nhớ Mẹ biết bao nhiêu.

                                                                                                                                     Như Vân

Đề cao và sống hiếu thảo rất thâm sâu trong Phật giáo được cử hành công khai và trân trọng ở thành thị cũng như thôn quê, bất cứ nơi đâu có chùa và gia đình Phật tử.

TRONG KITÔ GIÁO, TINH THẦN HIẾU THẢO ĐỐI VỚI TỔ TIÊN, CHA MẸ CÓ Ý NGHĨA VÀ VỊ TRÍ NÀO?

Từ Cựu ước, sách Cách ngôn (96, 20-22) dạy: “Hãy nghe lời cha truyền, đừng quên lời mẹ dạy. Những lời đó hướng dẫn khi con đi, bảo vệ khi con ngủ, dạy dỗ khi con thức”.

Trong sách Xuất hành, Thập giới (10 Điều răn) chia ra: phần đầu gồm 3 g