Giáo hội Công giáo và Chính Thống kỷ niệm 60 năm hủy bỏ vạ tuyệt thông lẫn nhau

0 /5

1 người đã bình chọn

Đã xem: | Cật nhập lần cuối:2025-12-10 18:42:07 | RSS

Kỷ niệm 60 năm việc hủy bỏ các vạ tuyệt thông giữa Công giáo và Chính thống giáo, nhiều sự kiện tại Ý đã nhấn mạnh chiều sâu của tiến trình hòa giải bắt đầu từ tuyên bố lịch sử năm 1965 của Đức Giáo hoàng Phaolô VI và Thượng phụ Đại kết Athenagoras I. Những cuộc gặp gỡ này không chỉ tưởng nhớ quá khứ, mà còn đặt ra các câu hỏi mới cho hiện tại và tương lai của phong trào đại kết.

Đức Hồng y Matteo Zuppi và Đức Tổng Giám mục Polykarpos của Chính Thống

Bước đầu tiên hướng tới việc khôi phục sự hiệp thông giáo hội

Ngày 07.12.1965, Thánh Giáo hoàng Phaolô VI và Đức Thượng phụ Athenagoras của Constantinople – Đức Giáo hoàng tại một phiên họp công khai của Công đồng Vatican II, Đức Thượng phụ tại một nghi lễ đặc biệt ở Istanbul – đã đồng thời đọc một tuyên bố chung của Công giáo-Chính thống giáo, tuyên bố việc bãi bỏ vạ tuyệt thông lẫn nhau giữa Giáo hội Latinh và các Giáo hội Đông phương. Điều này đánh dấu sự kết thúc của một lịch sử tranh cãi lâu dài với đỉnh điểm vào năm 1054 trong cuộc đụng độ giữa Đức Giáo hoàng Lêô IX và Đức Thượng phụ Michael Cerularius.

Sự rạn nứt này đánh dấu sự chia cắt rõ ràng giữa Kitô giáo Latinh và Đông phương, đến mức mỗi bên đều cáo buộc bên kia phải chịu trách nhiệm về sự rạn nứt: một bên là sự ly giáo “Đông phương”, bên kia là sự ly giáo “Latinh”.

Những vấn đề gây tranh cãi gay gắt là tuyên bố của Giáo hoàng Roma về thẩm quyền phổ quát và khái niệm về hiệp hành; việc Kitô giáo Latinh thêm từ “filioque” (Chúa Thánh Thần cũng “bởi Chúa Con” mà ra) vào Kinh Tin Kính Nixêa-Constantinople; và việc Giáo hội Roma chọn sống độc thân trong giáo hội. Việc công bố tín điều bất khả ngộ của Giáo hoàng (năm 1870) dường như đã tạo thêm một trở ngại không thể vượt qua cho sự hòa giải.

Tuyên bố chung của Đức Giáo hoàng Phaolô VI và Đức Thượng phụ Athenagoras I được coi là bước đầu tiên hướng tới việc khôi phục sự hiệp thông giáo hội đã bị rạn nứt, bắt đầu bằng việc thừa nhận “những lời lẽ xúc phạm, những lời chỉ trích vô căn cứ và những cử chỉ đáng chê trách”, và sau đó tuyên bố hủy bỏ các bản án vạ tuyệt thông. Điều này được hiểu là một “cử chỉ công bằng và tha thứ lẫn nhau”, tuy chưa đủ để chấm dứt những khác biệt, nhưng có thể góp phần “tiếp tục, trong tinh thần tin tưởng, cuộc đối thoại, mà với sự trợ giúp của Thiên Chúa, sẽ dẫn đến việc lại sống cùng nhau... trong sự hiệp thông trọn vẹn về đức tin, sự hòa hợp huynh đệ và đời sống bí tích đã tồn tại... trong suốt một ngàn năm đầu tiên của Giáo hội”.

Hãy đến với một tình huynh đệ, nơi nhìn nhận và trân trọng những khác biệt

Ngày 02.12.2025 tại Venezia, trong cử hành đại kết do Hội đồng Giám mục Ý và Tổng Giáo phận Chính thống Ý tổ chức, Đức Hồng y Matteo Zuppi, Tổng Giám mục Bologna và Chủ tịch Hội đồng Giám mục Ý, đã nhắc lại lời mời gọi tiếp tục bước đi trên con đường đối thoại với quyết tâm vững chắc. Theo ngài, đây là “một ký ức đưa chúng ta trở về hiện tại: chuyến viếng thăm của Đức Giáo hoàng Lêô XIV và cuộc gặp gỡ của ngài với Đức Thượng phụ Bartolomeo I, những lời trong Tuyên bố chung mà các ngài đã trao cho chúng ta”. Đồng thời, Đức Hồng y Zuppi lưu ý rằng “không phải ngẫu nhiên mà Đức Giáo hoàng Lêô đã chọn thực hiện chuyến tông du đầu tiên của mình đến vùng đất gắn liền với nguồn gốc Kitô giáo và hôm nay kêu gọi con cháu Abraham và toàn thể nhân loại hãy đến với một tình huynh đệ, nơi nhìn nhận và trân trọng những khác biệt”.

Ngài nói thêm: “Nhận thức rằng sự hiệp nhất Kitô giáo không chỉ đơn thuần là kết quả của những nỗ lực của con người, mà còn là một ân huệ từ trời cao, chúng tôi mời gọi tất cả các thành viên trong Giáo hội của chúng ta - giáo sĩ, tu sĩ, người sống đời thánh hiến và giáo dân - hãy sốt sắng tìm kiếm sự viên mãn của lời cầu nguyện mà Chúa Giêsu Kitô đã dâng lên Chúa Cha: Xin cho tất cả nên một.” Ngài thông báo rằng một dấu chỉ của hành trình hòa giải sẽ là Hội nghị chuyên đề đầu tiên của các Giáo hội Kitô giáo tại Ý, được tổ chức vào ngày 23 và 24/01/2026, tại Bari.

Hiệp thông không phải là sự đồng nhất, mà là sự gặp gỡ trong đa dạng

Từ phía Chính thống giáo, Đức Tổng Giám mục Polykarpos, Tổng Giám mục Chính Thống của Ý và giáo phận Chính Thống Nam Âu, nhấn mạnh giá trị ngôn sứ của “cái ôm ở Giêrusalem” năm 1965. Ngài nói: “Sáu mươi năm sau, cái ôm ở Giêrusalem và việc dỡ bỏ những lời nguyền rủa vẫn là một dấu chỉ ngôn sứ về điều mà toàn thể nhân loại vẫn đang tìm kiếm: một ngôn ngữ hòa giải, bất chấp sự đa dạng của các truyền thống, có thể làm chứng cho sức mạnh thống nhất của Phúc Âm.” Ngài khẳng định rằng sự kiện năm 1965 mang tính mô phạm cho Giáo hội, “nó cho thấy rằng Giáo hội, bằng cách mở lòng và chào đón ‘người khác’, cũng có thể đón nhận sự hiện đại mà không từ bỏ căn tính của mình; nó đã giúp hình thành một thế hệ các nhà thần học, trí thức và những người làm công tác mục vụ tin chắc rằng hiệp thông không phải là sự đồng nhất, mà là sự gặp gỡ trong đa dạng”. Theo ngài, trong một thế giới phân mảnh và thế tục hóa, sự hiệp nhất Kitô hữu mang một giá trị biểu tượng mới: chứng tá về khả năng cộng tác vượt qua khác biệt, dấn thân cho công lý, hòa bình và bảo vệ công trình sáng tạo.

Trở về nguồn cội đức tin là điều thiết yếu để tiến bước với hy vọng

Sự kiện được cử hành tại nhà thờ San Zaccaria ở Venezia, nơi lưu giữ di hài thánh Atanasiô, người đã đóng góp rất nhiều vào việc xây dựng Kinh Tin Kính Nixêa. Đức Thượng phụ Francesco Moraglia của Venezia nhấn mạnh: Thánh nhân nhắc rằng nền tảng của hiệp nhất được đặt trên chân lý của Đức Kitô, được các Giáo hội cùng tuyên xưng và sống trong đức ái. Ngài khẳng định việc trở về nguồn cội đức tin là điều thiết yếu để tiến bước với hy vọng và kiên trì.

Đối thoại là nơi mỗi bên tìm lại chiều sâu đích thực của mình

Đức Giám mục Chính Thống Athenagoras Fasiolo của Terme cũng nhấn mạnh bản chất của đối thoại: không phải là ngoại giao rỗng tuếch, nhưng là một cuộc gặp gỡ nơi mỗi bên không đánh mất căn tính, trái lại tìm lại chiều sâu đích thực của mình.

Thanh tẩy ký ức và thanh luyện ngôn ngữ là điều cần thiết để củng cố các bước đi hướng tới hiệp thông sâu xa hơn

Trong cùng bầu khí này, Hội nghị Quốc tế “1965–2025: Việc thu hồi vạ tuyệt thông” diễn ra tại Loppiano, do Phân khoa Đại kết Quốc tế “Thượng phụ Athenagoras – Chiara Lubich” của Viện Đại học Sophia khởi xướng, tiếp tục đào sâu ý nghĩa của sự kiện năm 1965 và những bước tiến đạt được trong sáu thập kỷ qua. Trong sứ điệp gửi hội nghị, Đức Giáo hoàng Lêô XIV – qua sứ điệp được ký bởi Đức Hồng y Pietro Parolin – đặt vấn đề về việc liệu đã đến lúc thực thi trọn vẹn các hệ quả giáo luật và giáo hội học của tuyên bố chung của Đức Giáo hoàng Phaolô VI – Thượng phụ Athenagoras hay chưa. Ngài đề nghị xem xét việc loại bỏ khỏi ngôn ngữ Giáo hội những thuật ngữ không còn phù hợp, như “lạc giáo” hay “ly giáo”, vốn không phản ánh tình hình đối thoại ngày nay giữa hai Giáo hội. Theo ngài, việc thanh tẩy ký ức và thanh luyện ngôn ngữ là cần thiết để củng cố các bước đi hướng tới hiệp thông sâu xa hơn.

Sứ điệp của Đức Giáo hoàng Lêô nhắc lại khoảnh khắc lịch sử ngày 07.12.1965, khi trong hai buổi cử hành song song tại Vatican và Fanar, án vạ tuyệt thông năm 1054 được xóa bỏ khỏi ký ức Giáo hội. Ngài viết: “Cử chỉ lịch sử này đã mở ra một con đường hòa giải, hòa bình và hiệp thông ngày càng sâu rộng giữa Công giáo và Chính thống giáo. Chúng ta đã thấy những dấu hiệu tiến triển cụ thể trong các cuộc tiếp xúc và gặp gỡ huynh đệ thường xuyên, trong việc trao đổi các chuyến viếng thăm, và trong sự khởi đầu của một cuộc đối thoại thần học đầy hứa hẹn, vốn đã mang lại nhiều thành quả. Những điều này cho thấy rằng ký ức về các biến cố năm 1054, vốn ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ giữa các Kitô hữu Đông và Tây, đã được thanh tẩy trong các Giáo hội của chúng ta, nếu không muốn nói là hoàn toàn bị xóa bỏ.”

Đức Hồng y Parolin viết trong sứ điệp: “Chúng ta cũng có thể tuyên bố rằng chúng ta đã vượt qua mọi trở ngại về lịch sử, xã hội học và thần học ngăn cản chúng ta cùng nhau nhìn nhận bản chất giáo hội trọn vẹn của các Giáo hội tương ứng, bao gồm cả tính hợp lệ của các bí tích được cử hành. Về vấn đề này, tôi hy vọng rằng Hội nghị Quốc tế sẽ là cơ hội không chỉ để suy ngẫm về những gì đã xảy ra trong quá khứ, mà còn đề xuất những bước đi cụ thể mới mà chúng ta có thể cùng nhau thực hiện.”

Chuyến viếng thăm Thỗ Nhĩ Kỳ của Đức Giáo hoàng Lêô XIV làm chứng cho di sản tinh thần chung

Trong một thông điệp video gửi đến Hội nghị Quốc tế “1965-2025: Bãi bỏ vạ tuyệt thông”, Đức Thượng phụ Bartolomeo I tuyên bố: “Chúng tôi vô cùng xúc động trước việc Đức Giáo hoàng Lêô XIV, được bầu vào ngày 8/5, đã chấp nhận hành trình đại kết của các vị tiền nhiệm bằng cách thực hiện chuyến tông du đầu tiên đến Thổ Nhĩ Kỳ vào cuối tháng 11, để tham dự ngày kỷ niệm trọng thể này. Khi làm như vậy, ngài đã làm chứng cho di sản tinh thần chung của chúng ta tại nơi khai sinh ra Kinh Tin Kính Nixêa.”

Nhắc đến chuyến viếng thăm Phanar của Đức Giáo hoàng Lêô XIV nhân lễ Thánh Anrê và sự hiện diện của ngài tại Thánh lễ, Đức Thượng phụ chia sẻ: “Chúng tôi đã cùng nhau ký kết một tuyên bố chung, tái khẳng định cam kết chung của chúng tôi đối với cuộc đối thoại về tình yêu và chân lý, lên án mọi hành vi lạm dụng tôn giáo để biện minh cho bạo lực, và khẳng định trách nhiệm chung của chúng tôi trong việc thúc đẩy hòa bình và hiệp nhất. Tin tưởng rằng dưới sự hướng dẫn của ngài, mối quan hệ giữa các Giáo hội chị em của chúng ta sẽ tiếp tục được củng cố, chúng tôi tạ ơn Chúa vì bước tiến đầy phúc lành này trên hành trình chung của chúng ta.”

Trong sứ điệp, Đức Thượng Phụ Bartolomeo đề cập đến việc tìm kiếm một ngày chung để cử hành Lễ Phục Sinh và tuyên bố: “Toàn thể thế giới Kitô giáo đã được chúc phúc khi được cử hành lễ Phục Sinh rạng ngời năm nay vào ngày 20.04.2025. Thật đau buồn sâu sắc khi, do sự chia rẽ, chúng ta hiếm khi cùng nhau đồng thanh tuyên xưng Chúa Phục Sinh, mà nếu không có sự kiện này, như Thánh Tông Đồ Phaolô đã nhắc nhở chúng ta, thì việc rao giảng và đức tin Kitô giáo sẽ trở nên vô ích. Cùng với người anh em quá cố của chúng ta, Đức Giáo hoàng Phanxicô, người mà chúng ta hằng tưởng nhớ, chúng ta đã tìm kiếm giải pháp cho vấn đề ngày lễ Phục sinh, để các Kitô hữu trên khắp thế giới có thể làm chứng một cách thống nhất và đáng tin cậy trong một thời đại chia rẽ và đầy biến động.” Do đó, ngài bày tỏ hy vọng với những người tham dự Hội nghị rằng “những cuộc thảo luận của anh em sẽ mang lại nhiều hoa trái thiêng liêng”.

Tầm quan trọng của đối thoại, lời cầu nguyện và hoán cải nội tâm

Từ các lễ kỷ niệm và hội nghị diễn ra tại nhiều nơi ở Ý, có thể thấy sự đồng thuận của lãnh đạo hai Giáo hội về tầm quan trọng của đối thoại, lời cầu nguyện và hoán cải nội tâm. Quá khứ không bị phủ nhận, nhưng được nhìn nhận lại dưới ánh sáng của sự khoan dung và chân lý. Trọng tâm của tiến trình đại kết không phải là xóa bỏ khác biệt, mà là diễn giải chúng cách trung thực và cởi mở, để khám phá sự phong phú của các truyền thống và làm phong phú cho nhau.

Kỷ niệm 60 năm hủy bỏ vạ tuyệt thông không chỉ là một sự kiện mang tính tưởng niệm; đó là lời kêu gọi tái phát huy tinh thần can đảm và cởi mở đã làm nên cử chỉ tiên phong của Thánh Giáo hoàng Phaolô VI và Đức Thượng phụ Athenagoras. Trong thời đại đầy xung đột và chia rẽ, chứng tá về hòa giải và hiệp nhất của các Giáo hội Kitô trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Những bước tiến đã đạt được chứng tỏ con đường hiệp nhất, dù chậm rãi và đòi hỏi nhiều kiên trì, vẫn đang được thực hiện với lòng trung tín vào Chúa Thánh Thần và niềm hy vọng rằng các Giáo hội chị em sẽ một ngày kia tìm lại được sự hiệp thông trọn vẹn từng đánh dấu thiên niên kỷ đầu tiên của Kitô giáo.

Vatican News
Nguồn: vaticannews.va/vi