Ngôi Lời làm Người: Phương thức đồng hành của Thiên Chúa đối với nhân loại

Bài viết sau đây suy tư về mầu nhiệm Ngôi Lời làm người như là phải thích nghi nhất thời với thân phận con người, nhưng là khởi đầu của một trao đổi thần linh: Thiên Chúa mang lấy xác phàm của con người để trao ban cách thức Thiên Chúa yêu thương và đồng hành với nhân loại: đi vào đời sống con người, ở lại trong sự mong manh, bước cùng và dẫn sự sống thần linh của Người. Như thế, từ Hài nhi Giêsu ở Bêlem, ơn cứu độ không còn là lời hứa xa xôi, nhưng là dòng chảy ân sủng đưa con người tới sự sống.

Dẫn nhập

Mầu nhiệm Ngôi Lời làm người không chỉ cho biết Thiên Chúa là ai, nhưng còn cho biết cách đang tuôn đổ vào lịch sử nhân loại.

Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI thường nối liền máng cỏ với thập giá và phục sinh, khi Người yêu thương và đồng hành với nhân loại. Thiên Chúa không áp đặt con người từ xa bằng quyền lực, nhưng Người hiện diện với con người trong ngài chiêm ngắm Hài nhi Giêsu như Đấng “Emmanuel, Thiên Chúa ở cùng chúng ta, ngự đến như Vua của công lý và bình an… thân xác mỏng giòn của một hài nhi nằm trong máng cỏ. Hài nhi ấy có tên là Giêsu và là Ngôi Lời Thiên Chúa làm Đấng được sinh ra tại Bêlem đến để giải phóng mọi người khỏi mọi hình thức nô lệ.”[18] Ngôi Lời làm người không đồng hành với nhân loại để an ủi trong tình trạng cũ, nhưng để dẫn đưa con kiếp nhân sinh. Mẹ Hội Thánh đã khẳng định rằng Ngôi Lời làm người không chỉ nhằm mặc khải Thiên Chúa, nhưng còn để thực hiện công người ra khỏi gông cùm của tội lỗi, sợ hãi, bạo lực… Máng cỏ Bêlem đã mang trong mình hình bóng thập giá – nơi Đấng trình cứu độ bằng sự gần gũi: “Ngôi Lời đã làm người vì chúng ta và để cứu độ chúng ta, bằng cách giao hòa bé nhỏ ấy sẽ chiến thắng sự chết, mở lối cho đời sống mới. Ngôi Lời làm người không giữ nguyên con người trong bóng tối sự chết, nhưng dẫn đưa chúng ta với Thiên Chúa.”[1] Sự giao hòa ấy không bằng họ vượt qua bóng tối sự chết ấy để đi tới ánh sáng Phục sinh.

Đức Giáo hoàng Phanxicô, trong sứ điệp Giáng sinh 2023, gọi Hài nhi Giêsu sức mạnh, nhưng bằng tình yêu gần gũi, nơi Thiên Chúa ở lại giữa những mong manh của phận người. Các sứ điệp Giáng sinh gần đây của hai Đức là “một ngọn lửa bất diệt giữa bóng tối của thế gian”.[19] Ngài mời gọi: hãy nói “có” với Hoàng tử Hòa bình, nghĩa là hành liên tục của Thiên Chúa: Thiên Chúa chọn đi vào đời sống con người, ở lại với con người trong sự mong manh, đi cùng con người trong dòng lịch nói “không” với chiến tranh, bạo lực và tích trữ vũ khí. Như vậy, đặt mình dưới ánh sáng Bêlem chính là sử cụ thể và dẫn đưa con người tới sự sống mới. Trong viễn tượng đó, bài viết này như một suy tư mang chiều kích chiêm niệm nhằm làm sáng để cho cách suy nghĩ, chọn lựa được biến đổi - bước đầu của đời sống mới mà Ngôi Lời làm người đã mở ra: sống như con cái Thiên tỏ phương thức Thiên Chúa đồng hành với nhân loại, được mạc khải nơi mầu nhiệm Ngôi Lời làm người.

1. Ngôi Lời làm người: Chúa, không còn nô lệ cho sợ hãi và hận thù.[20] Hài nhi Giêsu không chỉ chiếu sáng từ xa, nhưng thắp lên một ngọn lửa nội tâm, đốt cháy những ràng buộc cũ của con người để sự tự do của họ, trong tư cách con cái Thiên Chúa, nảy sinh.

Từ những điều trên, chúng ta có thể thấy rằng Ngôi Lời làm người không phải là điểm dừng của Thiên Chúa ở trần gian mà chính là việc Thiên Chúa dẫn đưa con người tới đời sống mới. Và đây chính là cách thức Thiên Chúa đồng hành với nhân loại.

5. Ngôi Lời làm người: Bài học cho việc đồng hành hôm nay

Chiêm ngắm mầu nhiệm Ngôi Lời làm người, chúng ta có thể nhận ra bài học cho việc đồng hành hôm nay, bao gồm bốn định hướng nền tảng, phản ánh trung thực cách thế Thiên Chúa đã đồng hành với nhân loại.

Thứ nhất, đồng hành đích thực đòi hỏi nhà đồng hành phải dám đi vào đời sống thực của người được đồng hành. Ngôi Lời Thiên Chúa không cứu độ nhân loại từ bên ngoài lịch sử, nhưng bằng cách bước vào chính những điều bình thường và mong manh của kiếp người. Việc Thiên Chúa mang lấy một khuôn mặt, một thân phận và một lịch sử nơi Hài nhi Giêsu cho thấy việc đồng hành không thể chỉ dừng lại ở lời khuyên hay định hướng trừu tượng, nhưng phải bắt đầu từ sự hiện diện cụ thể, nơi nhà đồng hành chấp nhận bước vào hoàn cảnh sống, những vết thương và cả sự giới hạn của người được đồng hành.

Thứ hai, mầu nhiệm Ngôi Lời làm người mời gọi nhà đồng hành phải ở lại đủ lâu. Thiên Chúa không vội vàng can thiệp hay áp đặt con người, nhưng chọn sự kiên nhẫn, hiện diện trong thinh lặng và khiêm hạ đối với con người nơi Hài nhi Giêsu. Chính sự ở lại ấy tạo nên không gian để con người được chữa lành và để con người dần dần mở lòng đón nhận ân sủng của Thiên Chúa. Đối với việc đồng hành hôm nay, điều này có nghĩa là tôn trọng tiến trình nội tâm của người được đồng hành: chấp nhận những nhịp bước chậm chạp, những lần lạc hướng Thiên Chúa đồng hành bằng cách đi vào đời sống của người

Trong sứ điệp Giáng sinh 2010, Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI đã diễn tả mầu nhiệm Ngôi Lời làm người mở ra không phải như một ý niệm trừu tượng, nhưng như một sự gần gũi có thể chạm đến: “Thiên Chúa đã làm người, Ngài đến ở giữa chúng ta. Chúa không ở xa: Ngài là Emmanuel, là Thiên-Chúa-ở-cùng-chúng-ta. Ngài không phải là người xa lạ: Ngài có một khuôn mặt, khuôn mặt của Đức Giêsu.”[2] Điều này cho thấy, từ nay, Thiên Chúa, Đấng vốn vô hình hay vấp ngã của họ; dành trọn thời gian, dám hy sinh thời gian cho họ và từ bỏ não trạng tìm kiếm kết quả tức thì.

Thứ ba, đồng hành theo gương Ngôi Lời làm người không phải là đứng yên một chỗ chờ đợi, nhưng là đi cùng người được đồng hành. Thiên Chúa làm người đã chọn thân phận lữ hành, bước đi cùng con người trên những nẻo đường cụ thể của lịch sử. Nhà đồng hành hôm nay vì thế được mời gọi hiện diện bên cạnh người được đồng hành, tôn trọng nhịp bước riêng của họ, kiên nhẫn chia sẻ những chặng đường quanh co của họ và cả những lúc họ kiệt sức, thay vì kéo họ đi theo lộ trình định sẵn của mình.

Thứ tư, đồng hành theo mầu nhiệm Ngôi Lời làm người là luôn hướng tới một đời sống mới. Thiên Chúa đi vào đời sống con người và đi cùng họ không phải để giữ họ lại trong tình trạng cũ, nhưng để mở ra một con đường dẫn tới sự sống viên mãn. Đồng hành, vì thế, không nhằm tạo sự lệ thuộc hay chỉ an ủi nhất thời, nhưng giúp người được đồng hành từng bước đứng lên trong tự do và trách nhiệm của con cái Thiên Chúa.

Khi bốn định hướng này được kết hợp hài hòa với nhau, thì việc đồng hành hôm nay mới thực sự phản ánh cách thế đồng hành của Thiên Chúa đối với nhân loại nơi mầu nhiệm Ngôi Lời làm người và trở thành dấu chỉ hy vọng giữa thế giới đương đại.

Kết luận

Chiêm ngắm mầu nhiệm Ngôi Lời làm người, chúng ta nhận ra rằng cách thế Thiên Chúa đồng hành với nhân loại không phải là một hành vi nhất thời, nhưng là một chọn lựa nền tảng và xuyên suốt toàn bộ lịch sử cứu độ. Thiên Chúa đã không cứu độ con người bằng việc rút họ ra khỏi thân phận mong manh, nhưng bằng cách ở lại trong chính thân phận ấy, để từ bên trong mà biến đổi họ. Từ viễn tượng đó, mầu nhiệm Ngôi Lời làm người không dừng lại ở mầu nhiệm đức tin, nhưng mở ra một lời mời gọi cho Hội thánh và từng Kitô hữu hôm nay: đồng hành theo cách thế của Thiên Chúa. Đồng hành không phải là áp đặt lộ trình hay rút ngắn tiến trình của người khác, nhưng là dám bước vào đời sống thực của họ, ở lại đủ lâu trong những mong manh của họ, đi cùng họ trên những nẻo đường quanh co của lịch sử, và kiên nhẫn hướng họ về sự sống mới mà Thiên Chúa đã mở ra nơi Đức Kitô. Chính trong cung cách ấy, Hội Thánh mới phản ánh trung thực dung mạo của Đấng Emmanuel – Thiên Chúa ở cùng chúng ta.

Trong một thế giới đầy chia rẽ, bất an và nhiều thương tích như hiện nay, mầu nhiệm Ngôi Lời làm người tiếp tục vang lên như một lời khẳng định âm thầm nhưng mạnh mẽ: Thiên Chúa không rút lui trước bóng tối của lịch sử, nhưng đi vào chính nơi đó để thắp lên ánh sáng, như Đức Giáo hoàng Phanxicô đã nhấn mạnh: Hài nhi Giêsu ở Bêlem vẫn là “ngọn lửa bất diệt giữa bóng tối của thế gian” mời gọi con người dám đặt lại hướng đi của mình dưới ánh sáng ấy. Khi việc đồng hành hôm nay noi theo cách thế của Ngôi Lời làm người, thì không chỉ trở thành một phương thức mục vụ, nhưng còn là một dấu chỉ sống động của hy vọng và ơn cứu độ giữa lòng thế giới.

_

Chú thích:

(1) x. Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 456-457.

(2) Bênêđictô XVI, Sứ điệp Giáng Sinh Urbi et Orbi năm 2012, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-giang-sinh-2010-cua-duc-thanh-cha-benedicto-xvi-17752.

(3) Bênêđictô XVI, Sứ điệp Giáng Sinh Urbi et Orbi năm 2008, tại https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/urbi/documents/hf_ben-xvi_mes_20081225_urbi.html.

(4) Bênêđictô XVI, Sứ điệp Giáng Sinh Urbi et Orbi năm 2012, tại https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/messages/urbi/documents/hf_ben-xvi_mes_20121225_urbi.html

(5) x. Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 460

(6) x. Sđd.

(7) x. Đức Phanxicô, Sứ điệp Giáng sinh Urbi et Orbi năm 2022, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-giang-sinh-2022-va-phep-lanh-toan-xa-urbi-et-orbi-49036

(8) x. Đức Phanxicô, Sứ điệp Giáng sinh Urbi et Orbi năm 2023, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-giang-sinh-nam-2023-tin-vui-vi-dai-53198

(9) x. Đức Phanxicô, Sứ điệp Giáng sinh Urbi et Orbi năm 2019, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/duc-thanh-cha-cong-bo-su-diep-giang-sinh-va-ban-phep-lanh-voi-on-toan-xa-urbi-et-orbi-37803

(10) Bản dịch của Nhóm Các Giờ Kinh Phụng Vụ

(11) Steven Cole, 'The Word Became Flesh (John 1:14),' in John 1:14–18 Commentary, Precept Austin, accessed December 18, 2025, https://www.preceptaustin.org/john_114-18_commentary.

(12) x. Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 457

(13) X. Sđd, số 458-460

(14) Đức Bênêđictô XVI, lại mang một khuôn mặt cụ thể; Đấng vượt trên lịch sử lại mang một lịch sử; Đấng toàn năng lại chấp nhận một tiếng khóc trẻ thơ và một thân Bài giảng lễ đêm Giáng sinh năm 2011, tại https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2011/documents/hf_ben-xvi_hom_20111224_christmas.html

(15) phận nghèo giữa lòng nhân loại. Thiên Chúa đồng hành không từ bên ngoài, nhưng bằng cách đi vào chính những điều hết sức bình x. Đức Phanxicô, Sứ điệp Giáng sinh Urbi et Orbi năm 2020, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-va-phep-lanh-giang-sinh-urbi-et-orbi-2020-41189

(16) X. Đức thường của đời sống con người. Trong các sứ điệp Giáng sinh, Đức Bênêđictô XVI cũng đã nhiều lần nhắc lại lời “Verbum caro factum est - Ngôi Lời Phanxicô, Tiếp kiến chung – Giáo lý về sự phân định, ngày 04/01/2023, tại ” như là mầu nhiệm của tình yêu Thiên Chúa đối với con người, và nhấn mạnh rằng chỉ những ai để cho href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tiep-kien-chung-04-01-2023-giao-ly-phan-dinh-dong-hanh-thieng-lieng-49098'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tiep-kien-chung-04-01-2023-giao-ly-phan-dinh-dong-hanh-thieng-lieng-49098

(17) x. Giáo lý Hội Thánh Công giáo, số 460

(18) x. mình được chạm đến bởi tình yêu này mới có thể đón nhận ánh sáng của đêm Bêlem.[3] Thiên Chúa đi vào đời sống con người không bằng một cử chỉ áp đặt hay