Truyền thông Công giáo trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo

0 /5

1 người đã bình chọn

Đã xem: | Cật nhập lần cuối: 2025-11-11 08:59:14 | RSS

“Chỉ bằng cách trang bị cho mình một cái nhìn tâm linh, chỉ bằng cách phục hồi sự khôn ngoan của trái tim, chúng ta mới có thể đọc và giải thích sự mới mẻ của thời đại chúng ta, và tái khám phá con đường dẫn đến một nền truyền thông nhân bản trọn vẹn.” (Đức Giáo hoàng Phanxicô)

Dẫn nhập

Tôi muốn trích lại “chương trình sống” hằng ngày của Chúa Giêsu: “Sáng sớm, lúc trời còn tối mịt, Người đã dậy, đi ra một nơi hoang vắng và cầu nguyện ở đó. Ông Simôn và các bạn kéo nhau đi tìm. Khi gặp Người, các ông thưa: ‘Mọi người đang tìm Thầy đấy!’ Người bảo các ông: ‘Chúng ta hãy đi nơi khác, đến các làng xã chung quanh, để Thầy còn rao giảng ở đó nữa, vì Thầy ra đi cốt để làm việc đó.’ Rồi Người đi khắp miền Galilê, rao giảng trong các hội đường của họ, và trừ quỷ.” (Mc 1,35-39)

Tôi cũng xin trích lại một trong những thông điệp mạnh mẽ đến từ Giáo hoàng Phanxicô, vị đại diện Chúa Giêsu nơi trần gian: “Chỉ bằng cách trang bị cho mình một cái nhìn tâm linh, chỉ bằng cách phục hồi sự khôn ngoan của trái tim, chúng ta mới có thể đọc và giải thích sự mới mẻ của thời đại chúng ta, và tái khám phá con đường dẫn đến một nền truyền thông nhân bản trọn vẹn.” (1)

Xét ở khía cạnh con người, Đức Giêsu là bậc thầy về truyền thông. Ngài đón nhận thánh ý Thiên Chúa Cha, qua cầu nguyện, để loan truyền và diễn đạt thánh ý ấy cho chính những ai Người gặp gỡ. Nhờ tương quan liên vị thần linh này, Đức Giêsu chu toàn thánh ý Chúa Cha cách trọn vẹn, và nhờ đó, Ngài có thể truyền thông đến với người khác. Cũng vậy, Đức Giáo hoàng Phanxicô mô tả người làm truyền thông hiệu quả bằng một ngôn ngữ hiện đại hơn: “Trang bị một cái nhìn tâm linh”, nghĩa là cần gặp gỡ Thiên Chúa. Đây là mấu chốt và là chìa khóa để mở ra cánh cửa truyền thông hiệu quả. Nhờ cầu nguyện, chúng ta được chữa lành, con tim biết rung động cùng thời đại. Chỉ trong bối cảnh này, người làm truyền thông mới có thể giải thích, loan báo Tin mừng hăng say với nhiều hy vọng.

1. Truyền thông Công giáo

Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ là việc đào sâu nội dung đức tin, thì rất có thể họ đang “loan truyền một vị thần công nghệ” thay vì loan báo chính Đức Kitô là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống.

Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu style='text-align:justify'>Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.” (9) Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự[10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau sự (10). Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, name='_ftnref13'>[13]

Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. là khả năng tư duy phản biện và phân định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng biết chương trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta này được gieo rắc đến khắp tận cùng trái đất. Ngày xưa, các nhà truyền giáo đi khắp nơi để hiện diện và rao giảng Tin mừng. Có một làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng truyền thông.

4. Tầm nhìn chiến thời Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II cảm thấy “hoạt động truyền giáo đặc biệt nhắm đến các dân nước (ad gentes) như thể đang xìu lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần xuống.” (2) Với trực giác truyền giáo, Thánh Giáo hoàng này đã nhận ra cơ hội của thời hiện đại là lãnh vực truyền thông, một một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong lãnh vực liên kết nhân loại lại và đang biến nhân loại thành cái gọi là “global village - ngôi làng toàn cầu”. Ngày đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa nay, sứ mạng này đang đứng trước một cơ hội và thách thức mới như Đức Giáo hoàng Phanxicô nhìn nhận: “Sự phát triển của cái gọi trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là là các hệ thống trí tuệ nhân tạo, đang làm thay đổi triệt để thế giới thông tin và truyền thông.” (3)

Truyền thông Công giáo không chỉ là loan truyền thông tin. Theo đó, chúng ta có thể nhắc lại vài hướng dẫn thông sẽ đổ sông đổ bể.

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều của Giáo hội liên quan đến AI. Trước hết, “Vào thời đại có nguy cơ giàu có về công nghệ và nghèo nàn về nhân tính, thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. những suy tư của chúng ta phải bắt đầu từ trái tim con người” (4). Đây là thách đố cả với người làm truyền thông lẫn người đón nhận bản tin. Thứ hai, với trợ lực của AI, “deepfake” và tin giả (fake news) dễ lan tràn. Ước sao những người làm truyền thông có một sự tỉnh thức và phân định sâu sắc trong cách sử dụng. Thực vậy, trước khi có AI, Giáo hội đã “nhận thấy mình có bổn phận phải sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội để loan truyền sứ điệp cứu độ và hướng dẫn con người biết sử dụng các phương tiện ấy cho đúng đắn.” (Inter Mirifica số 3). Sau đó, Giáo hội cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải sử dụng các phương tiện ấy trong khuôn khổ trật tự luân lý khách quan, tôn trọng sự thật, phẩm giá con người và lợi ích chung (x. Inter Mirifica số 6). Nói cách khác, nội dung truyền thông của Giáo hội phải đặt nền tảng trên Sự thật và Bác ái, không thể chỉ chạy theo những xu hướng giật gân hoặc kỹ xảo câu view. Tóm lại, Thánh Phaolô VI cho rằng Giáo hội “sẽ cảm thấy có lỗi trước mặt Chúa” (5) nếu không dùng các phương tiện hiện đại để truyền rao Tin mừng, nhưng mặt khác, mọi việc sử dụng truyền thông đều phải được soi dẫn bởi đức tin và luân lý Kitô giáo.

Tới đây, chúng ta có thể nhận thấy một trong những điểm cốt lõi của truyền thông Công giáo: Truyền thông không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà trước hết là vấn đề con người và hiệp thông. Giấy trắng mực đen cho chúng ta thấy “việc truyền thông (Công giáo) không chỉ đơn thuần là một thực hành kỹ thuật, bởi vì nó bắt nguồn từ sự hiệp thông yêu thương giữa Ba Ngôi Thiên Chúa và việc các Ngôi ấy thông truyền chính mình cho chúng ta, và tự nhận thức rằng sự thông truyền mang tính Ba Ngôi vươn tới toàn thể nhân loại” (6). Do đó, truyền thông Công giáo cần mang bản chất của một Hội thánh hiệp thông và yêu thương, chứ không phải Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho là thao tác kỹ thuật lạnh lùng.

Là người thích hiệp hành, Đức Giáo các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục hoàng Phanxicô cũng cho thấy “truyền thông không phải là một mánh lới (tactic). Nó không phải là một kỹ thuật. Nó không phải phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo đặt nền tảng trên Sự thật và Bác ái, không thể chỉ chạy theo những xu hướng giật gân hoặc kỹ xảo câu view. Tóm lại, Thánh Phaolô VI cho rằng Giáo hội “sẽ cảm thấy có lỗi trước mặt Chúa” (5) nếu không dùng các phương tiện hiện đại để truyền rao Tin mừng, nhưng mặt khác, mọi việc sử dụng truyền thông đều phải được soi dẫn bởi đức tin và luân lý Kitô giáo.

Là người thích hiệp hành, Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng cho thấy “truyền thông không phải là một mánh lới (tactic). Nó không phải là một kỹ thuật. Nó không phải là sự lặp đi lặp lại những khẩu hiệu hay những câu nói sáo rỗng, cũng không chỉ đơn thuần là việc viết thông cáo báo chí. Truyền thông là một hành vi của tình yêu. Chỉ có một hành vi của tình yêu vô vị lợi mới có thể tạo nên những mạng lưới của điều thiện. Những mạng lưới của điều thiện ấy cần được canh tân và khôi phục mỗi ngày, với sự kiên nhẫn và đức tin.” (7) Qua những lời này, chúng ta cũng dễ dàng nhận thấy chính tình yêu được nuôi dưỡng trong cầu nguyện và đời sống kết hiệp với Thiên Chúa mới có thể làm nên sức mạnh thuyết phục và cảm hóa của truyền thông Kitô giáo. Đây là điểm khác biệt của chúng ta. Ước sao chúng ta cần xác tín điều rằng khi người làm truyền thông nói “sự thật trong tình yêu” (Ep 4, 15), thông điệp truyền tải sẽ có sức nặng và chạm đến con tim người nghe hơn bất cứ kỹ xảo công nghệ nào.

Ước mong trên href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/truyen-thong-cong-giao-trong-ky-nguyen-tri-tue-nhan-tao#_ftn11' name='_ftnref11'>[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn đây chúng ta đến điểm cuối cùng, đó là chuẩn mực đạo đức. Một mặt, chúng ta có “Đấng Truyền Thông” hoàn hảo là kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân Đức Kitô. Trong thời đại AI với những thay đổi nhanh chóng, lời căn dặn của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II càng trở nên quan trọng: “Trong khi nội dung lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]

Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến là khả năng tư duy phản biện và phân là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ Xã hội lần thứ 58).

(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng biết chương dân có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học viên, Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy style='text-align:justify'>Dù trong thời đại công nghệ số hay trí tuệ nhân tạo (AI), thì hai chữ “Công giáo” cần bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng phải là căn tính rõ nét của chúng ta. Người làm truyền thông Công giáo hẳn là loan Tin mừng của Thiên Chúa với ước mong Tin mừng truyền thông.

4. Tầm nhìn chiến lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) thời Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II cảm thấy “hoạt động truyền giáo đặc biệt nhắm đến các dân nước (ad gentes) như thể đang xìu cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc xuống.” (2) Với trực giác truyền giáo, Thánh Giáo hoàng này đã nhận ra cơ hội của thời hiện đại là lãnh vực truyền thông, một hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lãnh vực liên kết nhân loại lại và đang biến nhân loại thành cái gọi là “global village - ngôi làng toàn cầu”. Ngày lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ bể.

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Ước mong trên thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(15) Church must stay human-centered amid AI rise, says FABC communication leader (nguồn: https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025.

(18) Như trên

ý thức về chiều kích đạo đức và luân lý của thông tin. Cũng theo cách đó, quan trọng là phải bảo đảm rằng các chuyên viên truyền thông nhận được sự đào tạo cần thiết và được chăm sóc mục vụ; nhờ vậy, họ có thể đối diện với những căng thẳng đặc thù và những tiến thoái lưỡng nan về đạo đức phát sinh trong công việc hằng ngày của họ. Thường thì những người nam và nữ này ‘chân thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.” (8) Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.

2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.” (9) Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Truyền thông Công giáo không chỉ là loan truyền thông tin. Theo đó, chúng ta có thể nhắc lại vài hướng dẫn của Giáo hội liên quan đến AI. Trước hết, “Vào thời đại có nguy cơ giàu có về công nghệ và nghèo nàn về nhân tính, những suy tư của chúng ta phải bắt đầu từ trái tim con người” (4). Đây là thách đố cả với người làm truyền thông lẫn người đón nhận bản tin. Thứ hai, với trợ lực của AI, “deepfake” và tin giả (fake news) dễ lan tràn. Ước sao những người làm truyền thông có một sự tỉnh thức và phân định sâu sắc trong cách sử dụng. Thực vậy, trước khi có AI, Giáo hội đã “nhận thấy mình có bổn phận phải sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội để loan truyền sứ điệp cứu độ và hướng dẫn con người biết sử dụng các phương tiện ấy cho đúng đắn.” (Inter Mirifica số 3). Sau đó, Giáo hội cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải sử dụng các phương tiện ấy trong khuôn khổ trật tự luân lý khách quan, tôn trọng sự thật, phẩm giá con người và lợi ích chung (x. Inter Mirifica số 6). Nói cách khác, nội dung truyền thông của Giáo hội phải đặt nền tảng trên Sự thật và Bác ái, không thể chỉ chạy theo những xu hướng giật gân hoặc kỹ xảo câu view. Tóm lại, Thánh Phaolô VI cho Internet. Vatican, 2002, số 3, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

(7) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the khác, mọi việc sử dụng truyền thông đều phải được soi dẫn bởi đức tin và luân lý Kitô giáo.

, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

Tới đây, chúng ta có thể nhận thấy một trong những điểm cốt lõi của truyền thông Công giáo: Truyền thông New Roman,Times,serif'>(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.

2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.” (15)

Chú thích:

(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về nói bằng trái tim (2023).

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào Thiên Chúa và việc các Ngôi ấy thông truyền chính mình cho chúng ta, và tự nhận thức rằng sự thông truyền mang tính Ba Ngôi vươn tới toàn thể nhân loại” (6). Do đó, truyền thông Công giáo cần mang bản chất của một Hội thánh hiệp thông và yêu thương, chứ không phải là thao tác kỹ thuật lạnh lùng.

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

(7) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

và những tiến thoái lưỡng nan về đạo đức phát sinh trong công việc hằng ngày của họ. Thường thì những người nam và nữ này ‘chân thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.” (8) Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.

2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn tông đồ (11). Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ” (12). Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.” (13)

Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến là khả năng tư duy phản biện và phân định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng biết chương trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]

4. Tầm nhìn chiến lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ bể.

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục thời Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II cảm thấy “hoạt động truyền giáo đặc biệt nhắm đến các dân nước (ad gentes) như thể đang xìu xuống.” (2) Với trực giác truyền giáo, Thánh Giáo hoàng này đã nhận ra cơ hội của thời hiện đại là lãnh vực truyền thông, một lãnh vực liên kết nhân loại lại và đang biến nhân loại thành cái gọi là “global village - ngôi làng toàn cầu”. Ngày nay, sứ mạng này đang đứng trước một cơ hội và thách thức mới như Đức Giáo hoàng Phanxicô nhìn nhận: “Sự phát triển của cái gọi là các hệ thống trí tuệ nhân tạo, đang làm thay đổi triệt để thế giới thông tin và truyền thông.” (3)

Truyền thông Công giáo không chỉ là loan truyền thông tin. Theo đó, chúng ta có thể nhắc lại vài hướng dẫn của Giáo hội liên quan đến AI. Trước hết, “Vào thời đại có nguy cơ giàu có về công nghệ và nghèo nàn về nhân tính, những suy tư của chúng ta phải bắt đầu từ trái tim con người” (4). Đây là thách đố cả với người làm truyền thông lẫn người đón nhận bản tin. Thứ hai, với trợ lực của AI, “deepfake” và tin giả (fake news) dễ lan tràn. Ước sao những người làm truyền thông có một sự tỉnh thức và phân định sâu sắc trong cách sử dụng. Thực vậy, trước khi có AI, Giáo hội đã “nhận thấy mình có bổn phận phải sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội để loan truyền sứ điệp cứu độ và hướng dẫn con người biết sử dụng các phương tiện ấy cho đúng đắn.” (Inter Mirifica số 3). Sau đó, Giáo hội cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải sử dụng các phương tiện ấy trong khuôn khổ trật tự luân lý khách quan, tôn trọng sự thật, phẩm giá con người và lợi ích chung (x. Inter Mirifica số 6). Nói cách khác, nội dung truyền thông của Giáo hội phải đặt nền tảng trên Sự thật và Bác ái, không thể chỉ chạy theo những xu hướng giật gân hoặc kỹ xảo câu view. Tóm lại, Thánh Phaolô VI cho rằng Giáo hội “sẽ cảm thấy có lỗi trước mặt Chúa” (5) nếu không dùng các phương tiện hiện đại để truyền rao Tin mừng, nhưng mặt khác, mọi việc sử dụng truyền thông đều phải được soi dẫn bởi đức tin và luân lý Kitô giáo.

Tới đây, chúng ta có thể nhận thấy một trong những điểm cốt lõi của truyền thông Công giáo: Truyền thông không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà trước hết là vấn đề con người và hiệp thông. Giấy trắng mực đen cho chúng ta thấy “việc truyền thông (Công giáo) không chỉ đơn thuần là một thực hành kỹ thuật, bởi vì nó bắt nguồn từ sự hiệp thông yêu thương giữa Ba Ngôi Thiên Chúa và việc các Ngôi ấy thông truyền chính mình cho chúng ta, và tự nhận thức rằng sự thông truyền mang tính Ba Ngôi vươn tới phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.” (15)

Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.” (9) Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn toàn thể nhân loại” (6). Do đó, truyền thông Công giáo cần mang bản chất của một Hội thánh hiệp thông và yêu thương, chứ không phải là thao tác kỹ thuật lạnh lùng.

Là người thích hiệp hành, Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng cho thấy “truyền thông không phải là một mánh lới (tactic). Nó không phải là một kỹ thuật. Nó không phải đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp thông huynh đệ với những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ biết nói lời nào, im lặng lúc nào, biết sáng tạo những cách thức mới để loan báo Tin mừng mà không đánh mất hương vị Tin mừng. Và cũng chính nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” trên mạng xã hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.

Kết luận

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

là sự lặp đi lặp lại những khẩu hiệu hay những câu nói sáo rỗng, cũng không chỉ đơn thuần là việc viết thông cáo báo chí. Truyền thông là một hành vi của tình yêu. Chỉ có một hành vi của tình yêu vô vị lợi mới có thể tạo nên những mạng lưới của điều thiện. Những mạng lưới của điều thiện ấy cần được canh tân và khôi phục mỗi ngày, với sự kiên nhẫn và đức tin.” (7) Qua những lời này, chúng ta cũng dễ dàng nhận thấy chính tình yêu được nuôi dưỡng trong cầu nguyện và đời sống kết hiệp với Thiên Chúa mới có thể làm nên sức mạnh thuyết phục và cảm hóa của truyền thông Kitô giáo. Đây là điểm khác biệt của chúng ta. Ước sao chúng ta cần xác tín điều rằng khi người làm truyền thông nói “sự thật trong tình yêu” (Ep 4, 15), thông điệp truyền tải sẽ có sức nặng và chạm đến con tim người nghe hơn bất cứ kỹ xảo công nghệ nào.

Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự (10). Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ (11). Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]

4. Tầm nhìn chiến lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch sức nặng và chạm đến con tim người nghe hơn bất cứ kỹ xảo công nghệ nào.

Ước mong trên đây chúng ta đến điểm cuối cùng, đó là chuẩn mực đạo đức. Một mặt, chúng ta có “Đấng Truyền Thông” hoàn hảo là Đức Kitô. Trong thời đại AI với những thay đổi nhanh chóng, lời căn dặn của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II càng trở nên quan trọng: “Trong khi nội dung được truyền đạt rõ ràng phải được thích ứng với nhu cầu của các nhóm khác nhau, thì mục tiêu vẫn luôn phải là giúp con người ý thức về chiều kích đạo đức và luân lý của thông tin. Cũng theo cách đó, quan trọng là phải bảo đảm rằng các chuyên viên truyền thông nhận được sự đào tạo cần thiết và được chăm sóc mục vụ; nhờ vậy, họ có thể đối diện với những căng thẳng đặc thù và những tiến thoái lưỡng nan về đạo đức phát sinh trong công việc hằng ngày của họ. Thường thì những người nam và nữ này ‘chân thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.” (8) Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.

2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.” (8) Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.

2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.” (15)

Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại

Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.” (9) Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ được truyền đạt rõ ràng phải được thích ứng với nhu cầu của các nhóm khác nhau, thì mục tiêu vẫn luôn phải là giúp con người ý thức về chiều kích đạo đức và luân lý của thông tin. Cũng theo cách đó, quan trọng là phải bảo đảm rằng các chuyên viên truyền thông nhận được sự đào tạo cần thiết và được chăm sóc mục vụ; nhờ vậy, họ có thể đối diện với những căng thẳng đặc thù và những tiến thoái lưỡng nan về đạo đức phát sinh trong công việc hằng ngày của họ. Thường thì những người nam và nữ này ‘chân thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.”[8] Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thoái lưỡng nan về đạo đức phát sinh trong công việc hằng ngày của họ. Thường thì những người nam và nữ này ‘chân thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.”[8] Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.

2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.”[9] Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ là việc đào sâu nội dung đức tin, là việc đào sâu nội dung đức tin, thì rất có thể họ đang “loan truyền một vị thần công nghệ” thay vì loan báo chính Đức Kitô là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống.

Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự (10). Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]

Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư , vốn chạy theo trào href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông style='font-size:14px'>2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Một số (2025);

- Antiqua et chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.”[9] Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán là việc đào sâu nội dung đức tin, thì rất có thể họ đang “loan truyền một vị thần công nghệ” thay vì loan báo chính Đức Kitô lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng truyền thông.

Chắc những người làm truyền thông style='font-size:14px'>4. Tầm nhìn chiến lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch sự[10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ bể.

Tạ có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.” (15)

Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ tông đồ[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau AI.

Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ nào là tốt? Làm sao giữ vững bản sắc Công giáo và chiều môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? V.v.

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

Gaudium et Spes số style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự [10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi'>Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.” (17), mến Chúa yêu người. Bởi dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp thông huynh đệ với thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ biết nói lời chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.

Kết luận

Tôi muốn kết thúc (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, tông đồ[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ nào là tốt? Làm sao giữ vững bản sắc Công giáo và chiều sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? V.v.

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.” (17), mến Chúa yêu người. Bởi đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp thông huynh đệ với những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ biết nói lời nào, im lặng lúc nào, biết sáng tạo những cách thức mới để loan báo Tin mừng mà không đánh mất hương vị Tin mừng. Và cũng chính nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” trên mạng xã quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.

Kết luận

Tôi muốn kết thúc trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.” (9) Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở là việc đào sâu nội dung đức tin, thì rất có thể họ đang “loan truyền một vị thần công nghệ” thay vì loan báo chính Đức Kitô sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống.

Chắc những người làm truyền thông ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Như thế, người làm truyền thông người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin mừng nhanh chóng sự (10). Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu quá lệ thuộc và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan Giáo hội, rèn luyện tư duy phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

__ (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh

Chú thích:

(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày tông đồ (11). Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: Inter Mirifica khoản href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-cua-duc-thanh-cha-phanxico-cho-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-nam-2021-41392'>gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về Aetatis href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-cua-duc-thanh-cha-phanxico-cho-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-nam-2022-44522'>lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-cua-duc-giao-hoang-phanxico-nhan-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-57-50274'>nói bằng trái tim (2023).

(5) Tông Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

(7) ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.” (13)

Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, style='text-align:justify'>Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến là khả năng tư duy phản biện 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]

Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại

4. Tầm nhìn chiến href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong style='text-align:justify'>(15) Church must stay human-centered amid AI rise, says FABC communication leader (nguồn: Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa href='https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source'>https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication thông sẽ đổ sông đổ bể.

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Như thế, người làm truyền thông của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không kỹ thuật số hôm nay.” (15)

Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ AI.

Cũng như bất cứ mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực nào là tốt? Làm sao giữ vững bản sắc Công giáo và chiều sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, name='_ftnref13'>[13]

Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo là khả năng tư duy phản biện và phân định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho của tiến trình phân định. Chắc ai cũng biết chương trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.” (9) Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ (11). Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam các người làm mục vụ” (12). Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis tầm nhìn chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. nên nghèo nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.” (17), mến Chúa Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận yêu người. Bởi đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025.

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- style='text-align:justify'>Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến là khả năng tư duy phản biện Inter Mirifica (1963);

- Communio et và phân định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ luôn ý thức rằng đằng sau mọi Progressio (1971);

- Aetatis công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp có hồn và chạm đến người tiếp Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin mừng nhanh chóng nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu quá lệ thuộc biết chương trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của mạng truyền thông.

4. Tầm nhìn chiến lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.

Chắc những người làm truyền thông style='text-align:right'>Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

__ sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu

Chú thích:

(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày sự (10). Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những style='font-size:14px'>(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về

gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-cua-duc-thanh-cha-phanxico-cho-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-nam-2022-44522'>lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về nói bằng trái tim (2023).

(5) Tông nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

(7) AI.

Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? V.v.

;

- Tông thư Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

Gaudium et Spes số style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi'>Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.” (17), mến Chúa yêu người. Bởi mạng truyền thông.

4. Tầm nhìn chiến lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ biết nói lời cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc nào, im lặng lúc nào, biết sáng tạo những cách thức mới để loan báo Tin mừng mà không đánh mất hương vị Tin mừng. Và cũng chính hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” trên mạng xã lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế style='text-align:justify'>Kết luận

Tôi muốn kết thúc giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong

Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Như thế, người làm truyền thông quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin mừng nhanh chóng mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu quá lệ thuộc Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là giúp chúng ta thích ứng được vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô (2025);

- Antiqua et giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các Giáo hội, rèn luyện tư duy phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày thông huynh đệ với những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

Kết luận

Tôi style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về the unlimited href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-cua-duc-giao-hoang-phanxico-nhan-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-57-50274'>nói bằng trái tim (2023).

(5) Tông spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta với thay đổi của thời đại công nghệ AI.

Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển lược nào, chúng ta cần đào sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều tiễn và chương trình khả thi” trong mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công giáo chiến lược sẽ đặt ra những nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Như thế, người câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ nào là tốt? Làm sao giữ làm truyền thông Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin vững bản sắc Công giáo và chiều sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? mừng nhanh chóng và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu V.v.

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con quá lệ thuộc vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của Giáo hội, rèn luyện tư duy phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

(7) the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc style='font-size:14px'>(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360'>Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại [13]

Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360'>Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân thông được đào tạo tốt sẽ luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng truyền thông.

4. Tầm nhìn chiến lược

Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài mạng truyền thông.

4. Tầm nhìn chiến lược

Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch style='text-align:justify'>Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ bể.

Tạ đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy thông sẽ đổ sông đổ bể.

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

“Chúng ta là một châu lục tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo kỹ thuật số hôm nay.” (15)

Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.” (17), mến Chúa yêu người. Bởi href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp thông huynh đệ với thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication style='text-align:justify'>(15) Church must stay human-centered amid AI rise, says FABC communication leader (nguồn: , January 27, 2025.

(18) Như trên

Evangelii Nuntiandi số 45.

(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, href='https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source'>https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source)

https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

(7) Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ AI.

Cũng như bất cứ mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý style='text-align:justify'>(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025.

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Inter Mirifica (1963);

- Communio et style='font-size:14px'>(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(1971);

- Aetatis style='text-align:justify'>(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025.

(18) Như trên

;

- Tông thư Tài liệu tham khảo:

- href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Communio et style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông Progressio (1971);

- Aetatis (2025);

- Antiqua et Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông nào, im lặng lúc nào, biết sáng tạo những cách thức mới để loan báo Tin mừng mà không đánh mất hương vị Tin mừng. Và cũng chính nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” trên mạng xã hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình ý thức về chiều kích đạo đức và luân lý của thông tin. Cũng theo cách đó, quan trọng là phải bảo đảm rằng các chuyên viên thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.

Kết luận

- Antiqua et sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Như thế, người làm truyền thông truyền thông nhận được sự đào tạo cần thiết và được chăm sóc mục vụ; nhờ vậy, họ có thể đối diện với những căng thẳng đặc thù và những tiến thoái lưỡng nan về đạo đức phát sinh trong công việc hằng ngày của họ. Thường thì những người nam và nữ này ‘chân thành mong muốn được biết và thực hành điều gì là đúng đắn về mặt đạo đức và luân lý’, và họ tìm đến Giáo hội để được hướng dẫn và nâng đỡ.” (8) Tôi nghĩ đây chính là mẫu mực giúp phân định xem nội dung do AI tạo ra có phù hợp với sứ mạng truyền thông Tin mừng hay không. Cần xem nội dung ấy có phản ánh sự thật và bác ái không, hay chỉ là những thông tầm nhìn chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự [10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin mừng nhanh chóng đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu quá lệ thuộc lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không điệp rỗng tuếch, vốn chạy theo trào lưu công nghệ. Nếu thiếu chất Tin mừng, truyền thông cũng thiếu lửa nhiệt thành và lan tỏa.

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. style='text-align:justify'>2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.”[9] Chúng ta cũng có the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực đệ.

Kết luận

[13]

4. Tầm nhìn chiến lược

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Như thế, người công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.”[9] Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự[10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>4. Tầm nhìn chiến lược

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

2. AI là công cụ hỗ trợ hay là một “vị thần”?

Một số chuyên gia trong lãnh vực truyền thông Công giáo gửi cho tôi câu hỏi trên. Là người tham gia truyền thông, tôi trăn trở rất nhiều. Thú nhận rằng đôi khi mình cũng thấy khả năng “thần kỳ” của AI trong lãnh vực mình đang làm. Thực tế này gợi nhớ lời cảnh báo của Đức Thánh cha Phanxicô rằng chúng ta có thể rơi vào cám dỗ biến công nghệ thành ngẫu tượng nếu quá say mê nó. Ngài đặt vấn đề rất thẳng thắn: “Chúng ta hãy thử nghĩ xem chúng ta có thể đạt được biết bao điều – nhờ những công cụ mới của kỷ nguyên kỹ thuật số và nhờ trí tuệ nhân tạo – nếu thay vì biến công nghệ thành một ngẫu tượng, chúng ta dấn thân nhiều hơn vào việc xây dựng mạng lưới. Tôi phải thú nhận một điều: điều khiến tôi lo lắng hơn trí tuệ nhân tạo chính là trí tuệ tự nhiên, tức là trí tuệ mà chúng ta phải biết phát triển.”[9] Chúng ta cũng có thể phân biệt hai điều khá rõ: (1) Sử dụng công nghệ như công cụ để phục vụ con người; (2) Sùng bái công nghệ như cứu cánh tự thân.

Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự[10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.” (17), mến Chúa yêu người. Bởi đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp thông huynh đệ với những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ biết nói lời nào, im lặng lúc nào, biết sáng tạo những cách thức mới để loan báo Tin mừng mà không đánh mất hương vị Tin mừng. Và cũng chính nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trên mạng xã hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.

Kết luận

Tôi muốn kết thúc bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo mới. Họ đều nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]

4. Tầm nhìn chiến lược

Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta sự.

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

style='font-size:14px'>Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ AI.

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Tôi muốn kết thúc spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:

Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

nào là tốt? Làm sao giữ vững bản sắc Công giáo và chiều sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? V.v.

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Tôi muốn kết thúc bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.

3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI

Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ (11). Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).

Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của Giáo hội, rèn luyện tư duy phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn các người làm mục vụ” (12). Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.” (13)

4. Tầm nhìn chiến lược

“Chúng ta là một châu lục thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.” (15)

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

Như thế, người làm truyền thông Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin mừng nhanh chóng và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu quá lệ thuộc vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của Giáo hội, rèn luyện tư duy phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực style='font-size:14px'>Tôi muốn kết thúc bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

sự.

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication em thân mến, công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày bản và thiêng liêng cho các học viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng truyền thông.

4. Tầm nhìn chiến lược

Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

Kết luận

, January 27, 2025.

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

sự.
Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com
__
Chú thích:
(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.
(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về nói bằng trái tim (2023).
(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.
(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929
(7) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong
(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).
(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”
(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897
(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897
(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)
(15) Church must stay human-centered amid AI rise, says FABC communication leader (nguồn: https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source)
(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi
(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025.
(18) Như trên
Tài liệu tham khảo:
- thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897
(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)
(15) Church must stay human-centered amid AI rise, says FABC communication leader (nguồn: https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source)
(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi
(17) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Cuộc gặp gỡ với các ủy ban truyền thông, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025.
(18) Như trên
Tài liệu tham khảo:
- Inter Mirifica (1963);
- Communio et Progressio (1971);
- Aetatis Novae (1992);
- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;
- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;
- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);
- Antiqua et Nova (2025);
- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);
- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.
Inter Mirifica (1963);
- Communio et Progressio (1971);
- Aetatis Novae (1992);
- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;
- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;
- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);
- Antiqua et Nova (2025);
- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);
- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.
style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.
(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về [11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).
Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-cua-duc-thanh-cha-phanxico-cho-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-nam-2021-41392'>gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về nói bằng trái tim (2023).
(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.
(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929
(7) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại
Nếu người truyền thông chỉ chăm chăm chạy theo AI để có sản phẩm “nhanh – gọn – đẹp – vui tai” mà lơ là việc đào sâu nội dung đức tin, thì rất có thể họ đang “loan truyền một vị thần công nghệ” thay vì loan báo chính Đức Kitô là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống.
Chắc những người làm truyền thông Công giáo chưa đến mức sùng bái AI! Thế nhưng một trong những dấu hiệu rõ ràng của điều này là đánh mất (hay chỉ sống hời hợt) chiều sâu nhân bản và thiêng liêng trong truyền thông. AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chỉ là máy móc! Điều này đặc biệt nguy hiểm nếu người làm truyền thông phó mặc tư duy cho máy móc, dễ bị dẫn dắt bởi “ảo tưởng toàn năng” rằng công nghệ có thể giải quyết mọi sự [10]. Rõ ràng, AI không thể mang lại “sự href='https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong'>https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong
(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính khôn ngoan của con tim”. Khả năng minh triết này phải xuất phát từ sự kết hợp giữa lý trí và đời sống thiêng liêng. Do đó, nếu quá lệ thuộc vào AI, nội dung truyền thông Công giáo có nguy cơ trở nên máy móc, vô hồn, thiếu hương thơm của cầu nguyện và kinh nghiệm thiêng liêng. Điều này lại rất cần thiết để phục vụ con người. Để làm được điều này, tôi nghĩ AI phải là đầy tớ, không bao giờ được trở thành ông chủ dẫn dắt mục đích của truyền thông. Khi người môn đệ Chúa Kitô sử dụng AI, họ cần luôn tự hỏi: Liệu công cụ này đang giúp tôi giới thiệu Chúa tốt hơn, hay đang dần thay thế tương quan sống động của tôi với Chúa và với người tôi phục vụ? Câu hỏi này có thể giúp chúng ta tránh dựng nên một “bàn thờ” dâng hiến nội dung truyền thông của mình cho “vị thần công nghệ” vô tri.
3. Chuẩn bị cho người làm truyền thông thời AI
Chúa Giêsu cầu nguyện, “học và làm truyền thông” mỗi ngày. Đức xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).
(11) “Để đáp ứng những nhu cầu vừa trình bày, phải đào tạo kịp thời những linh mục, tu sĩ và giáo dân mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]
Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến là khả năng tư duy phản biện và phân định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng biết chương trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng truyền thông.
4. Tầm nhìn chiến lược
Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần Giáo hoàng Phanxicô cũng mời gọi chúng ta trang bị hành trang làm truyền thông từng ngày. Nhất là trước sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề đặt ra là làm sao đào tạo những người làm truyền thông trở thành “những nhà loan báo Tin mừng đích thực, chứ không chỉ là những kỹ thuật viên”. Chẳng hạn, từ Công đồng Vatican II (1962-1965) Giáo hội đã nhấn mạnh việc đào tạo bài bản cho các nhà truyền thông Công giáo. Inter Mirifica số 15 khẳng định cần nhanh chóng bổ nhiệm những linh mục, tu sĩ và giáo dân có chuyên môn thích hợp trong việc sử dụng các phương tiện truyền thông cho mục đích tông đồ[11]. Rõ ràng chuyên môn (biết dùng AI chẳng hạn) là điều kiện cần. Dòng sau đó của văn kiện nhấn mạnh đến điều kiện đủ: “Điều quan trọng là giáo dân phải được cung cấp sự đào tạo về kỹ thuật, giáo lý và luân lý” (Inter Mirifica khoản 15).
Là một linh mục làm truyền thông, tôi thấy thú vị khi đọc được những dòng này: “Giáo dục và một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ bể.
Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:
“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.” (15)
Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ đào tạo trong việc truyền thông phải là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo các linh mục và các người làm mục vụ”[12]. Đó là lời được trích từ huấn thị Aetatis Novae, 30 năm sau Công đồng Vatican II. Giáo hội muốn những người làm mục vụ học tập và trau dồi kiến thức, kỹ năng và chiều sâu khi làm truyền thông, với mục đích để biết cách phục vụ con người. Nếu đọc Aetatis Novae, chúng ta nghe thấy lời mời gọi những ai trực tiếp tham gia công tác truyền thông cho Giáo hội phải được đào tạo (toàn diện): không chỉ kỹ năng chuyên môn cao mà còn phải có nền tảng giáo lý vững chắc và đời sống thiêng liêng sâu sắc (Aetatis Novae x. số 18.) Nói rõ hơn, người làm truyền thông Công giáo vừa cần tay nghề, vừa cần trí tuệ và trái tim cầu nguyện. Tôi nghĩ nếu thiếu một trong ba yếu tố này, chúng ta dễ bị cám dỗ chạy theo hào nhoáng kỹ thuật. Trong bối cảnh này, ước mong sao các giáo phận quan tâm hơn nữa đến việc đào tạo chuyên viên truyền thông, giúp họ được học hỏi về luân lý và đức tin hầu “có thể ngày càng thấm nhập các chuẩn mực luân lý vào trong công việc nghề nghiệp cũng như trong đời sống riêng tư của họ.”[13]
Trong bối cảnh thời đại AI hiện nay, tôi nghĩ một trong những việc cần hướng đến là khả năng tư duy phản biện và phân định. AI là trung tính, không tốt không xấu. Người làm truyền thông được đào tạo tốt sẽ luôn ý thức rằng đằng sau mọi công cụ, kể cả AI tối tân, vẫn cần có con người với con tim và lương tâm để làm cho thông điệp có hồn và chạm đến người tiếp nhận. Rõ ràng đây là không chỉ là vấn đề kỹ thuật, nhưng còn là “chất xám” của tiến trình phân định. Chắc ai cũng biết chương trình đào tạo truyền thông hôm nay cần tích hợp cả việc huấn luyện lương tâm, trau dồi nhân bản và thiêng liêng cho các học viên, bên cạnh việc cập nhật kiến thức kỹ thuật số. Người làm truyền thông Công giáo cần biết “thường huấn lương tâm và trau dồi sự nhạy bén”; nhờ đó, phát triển “năng lực phê phán lành mạnh” giúp chúng ta làm chủ công nghệ và trung thành với sứ mạng truyền thông.
4. Tầm nhìn chiến lược
Một nữ tu (xin được dấu tên) chuyên về truyền thông chia sẻ: “Chúng ta cần một tầm nhìn chiến lược (Strategic vision) cho việc đào tạo và định hướng truyền thông, thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ AI”. Trong đó Strategic thuộc về việc hoạch định, dẫn dắt một cách có kế hoạch, bài bản; Vision là tầm nhìn, khả năng thấy xa trông rộng. Như vậy, tầm nhìn chiến lược là “khả năng thấy trước tương lai và hoạch định con đường đạt tới”. Điều này quả là thách đố trong thời đại AI. Tuy nhiên, đây là điều quan trọng cho mọi lãnh vực, kể cả truyền thông; nếu thiếu điều này, công việc truyền thông sẽ đổ sông đổ bể.
Tạ ơn Chúa vì Giáo hội hoàn vũ, qua kinh nghiệm nhiều thập kỷ đối thoại với thế giới truyền thông, luôn khuyến khích một cách tiếp cận chủ động và hoạch định thay vì thụ động chạy theo trào lưu. Chẳng hạn cha John Mi Shen, thư ký Văn phòng Truyền thông Xã hội thuộc Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC), đưa ra một tầm nhìn chiến lược cho các cộng đoàn Loan báo Tin mừng bằng kỹ thuật số:
“Chúng ta là một châu lục phong phú về sự đa dạng ngôn ngữ, văn hóa, bối cảnh; và chúng ta cần những nền tảng giúp kết nối thay vì chia rẽ. Tôi cũng hy vọng tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á (Đài Chân lý Á Châu - Radio Veritas Asia - RVA (14)) trở thành một trung tâm vừa cung cấp tin tức Công giáo đáng tin cậy, vừa là nơi đào tạo những nhà truyền thông trẻ, được bén rễ trong các giá trị Tin mừng và được trang bị cho thế giới kỹ thuật số hôm nay.” (15)
Ngoài những hướng dẫn chung có thể tìm thấy trong các tài liệu của Giáo hội phổ quát, ước gì mỗi giáo phận tại Việt Nam (Hội đồng Giám mục) cần xây dựng kế hoạch mục vụ truyền thông cụ thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ AI.
Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ nào là tốt? Làm sao giữ vững bản sắc Công giáo và chiều sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? V.v.
Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, đang và sẽ thực hiện điều này để đưa ra tầm nhìn chiến lược. Họ cầu nguyện và suy tư để đưa ra những định hướng mang tính dẫn đường cho việc sử dụng AI trong truyền thông. Trên hành trình này, tôi nghĩ hẳn nhiên các tài liệu hiện có của Giáo hội rất quan trọng, như kim chỉ nam dẫn đường. Ví dụ, vào tháng 1/2025, Bộ Giáo lý Đức tin cùng Bộ Văn hóa & Giáo dục của Tòa Thánh đã ban hành văn kiện Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).
Sau cùng, tôi nghĩ tầm nhìn chiến lược này cần thấm được tinh thần hiệp thông với Thiên Chúa và với nhau. Mất một trong hai vế này, chiến lược truyền thông sẽ nên nghèo nàn. Nói theo ngôn từ của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Truyền thông là một hành vi của tình yêu.” (17), mến Chúa yêu người. Bởi đó, không một AI nào có thể thay thế sự hiệp thông cầu nguyện của người truyền giáo với Thiên Chúa và sự hiệp thông huynh đệ với những người họ phục vụ. Chính trong cầu nguyện, người tông đồ truyền thông nhận ra tiếng nói của Chúa Thánh Thần hướng dẫn họ biết nói lời nào, im lặng lúc nào, biết sáng tạo những cách thức mới để loan báo Tin mừng mà không đánh mất hương vị Tin mừng. Và cũng chính nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” trên mạng xã hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.
Kết luận
Tôi muốn kết thúc bài viết này bằng những lời đầy gợi hứng của Đức Giáo hoàng Phanxicô dành cho những người đang làm truyền thông: “Anh chị em thân mến, công việc này thật đầy thách đố. Vì thế, tôi khích lệ anh chị em gia tăng nỗ lực để cộng tác cả ở cấp châu lục lẫn hoàn vũ, ngõ hầu chúng ta có thể xây dựng một mô hình truyền thông khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở tinh thần cởi mở (the unlimited spirit), ở sự sáng tạo và sức mạnh thi ca tuôn trào từ Tin mừng. Truyền thông luôn mang tính nguyên khởi. Khi chúng ta truyền thông, chúng ta sáng tạo ra những ngôn ngữ và những nhịp cầu. Chúng ta trở thành những người sáng tạo. Đó phải là một mô hình truyền thông chuyển tải sự hòa hợp và đưa ra một giải pháp thay thế cụ thể cho những tháp Babel của thời nay. Hãy nghĩ về điều này: những tháp Babel mới. Họ đều nói, nhưng không ai hiểu được nhau. Hãy suy niệm về hình ảnh ấy.” (18)
Như thế, người làm truyền thông Công giáo phải luôn đứng trước lựa chọn giữa một bên là (1) những lợi ích to lớn từ AI có thể giúp việc loan báo Tin mừng nhanh chóng và rộng khắp, và bên kia là (2) những nguy cơ nội dung truyền thông mất đi chiều sâu thiêng liêng và tính nhân bản nếu quá lệ thuộc vào công nghệ. Trước căng thẳng này, truyền thông Công giáo vẫn cho ta những nguyên lý căn bản như bản chỉ đường của truyền thông Kitô giáo: Chia sẻ Sự thật trong yêu thương, phát xuất từ con tim đầy Chúa và nhắm tới con tim người nghe. Nếu được phép, tôi đề nghị rằng người làm truyền thông Công giáo thời AI không những cần trau dồi kỹ năng sử dụng công cụ, mà còn phải đào sâu kiến thức giáo huấn của Giáo hội, rèn luyện tư duy phê phán và đời sống cầu nguyện. Chính sự hiệp thông với Chúa và sự sáng tạo được nuôi dưỡng bởi cầu nguyện sẽ là “linh hồn” thổi vào những sản phẩm truyền thông, khiến chúng có sức sống và sức lan tỏa thực sự.
Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com
__
Chú thích:
Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com
__
Chú thích:
(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.
(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về nói bằng trái tim (2023).
(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.
(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>(1) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58 (ngày 24.1.2024): L’Osservatore Romano, 24.1.2024, 8, Bản dịch Việt ngữ tại: https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.
(3) Đức Giáo hoàng Phanxicô, Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/su-diep-ngay-the-gioi-truyen-thong-xa-hoi-lan-thu-58-nam-2024-tri-tue-nhan-tao-va-su-khon-ngoan-cua-con-tim-54360
(4) Tiếp nối các Sứ điệp trước cho các Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội, chuyên về gặp gỡ những con người tại nơi và cách họ sống (2021), về lắng nghe bằng đôi tai của trái tim (2022), và về nói bằng trái tim (2023).
(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.
(6) Pontifical Council for Social Communications. The Church and Internet. Vatican, 2002, số 3, thể. Tôi cũng mong chờ kế hoạch mục vụ riêng cho lãnh vực truyền thông, được cập nhật thường xuyên, với sự cộng tác của các chuyên gia truyền thông Công giáo tại Việt Nam. Những định hướng này nhằm bảo đảm rằng có thể Giáo hội chưa cần đi trước đón đầu, nhưng ít là giúp chúng ta thích ứng được với thay đổi của thời đại công nghệ AI.
Cũng như bất cứ ai hoạch định một tầm nhìn chiến lược nào, chúng ta cần đào sâu hiểu biết bối cảnh truyền thông và chuyển hóa hiểu biết đó thành “các chính sách thực tiễn và chương trình khả thi” trong mục vụ. Chẳng hạn, trước làn sóng AI, một tầm nhìn truyền thông Công giáo chiến lược sẽ đặt ra những câu hỏi: Chúng ta muốn ứng dụng AI thế nào để phục vụ sứ mạng loan báo Tin mừng? Nội dung do AI hỗ trợ ở mức độ nào là tốt? Làm sao giữ vững bản sắc Công giáo và chiều sâu thiêng liêng trong môi trường truyền thông số? Hoặc, làm sao để không bị AI “dắt mũi”? V.v.
Giáo hội trước giờ vẫn luôn “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và của bất cứ ai đang đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo âu của các môn đệ Chúa Kitô” (Gaudium et Spes số 1). Điều này càng đúng trong kỷ nguyên AI. Thay vì e ngại hay chạy theo một cách mù quáng, Giáo hội cần quy tụ trí tuệ tập thể, cùng nhau học hỏi và đồng hành. Nhiều nhóm truyền thông trong các Giáo phận đã, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929
(7) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
(8) Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II, Tông thư The Rapid Development, Vatican, 2005, số 9, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tong-thu-il-rapido-sviluppo---su-phat-trien-nhanh-chong---cua-duc-giao-hoang-gioan-phaolo-ii-gui-toi-gioi-huu-trach-truyen-thong
(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html
(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. Đây không đơn giản là vấn đề làm cho máy móc trông giống con người hơn, nhưng là đánh thức nhân loại khỏi sự thôi miên gây ra bởi ảo tưởng về sự toàn năng, dựa trên niềm tin rằng chúng ta là những chủ thể hoàn toàn tự trị và tự tham chiếu, tách rời khỏi mọi ràng buộc xã hội và quên đi thân phận của chúng ta là những thụ tạo.” (Đức Thánh cha Phanxicô, Antiqua et Nova (sự khôn ngoan vừa cổ xưa vừa mới mẻ) bàn về những lưu ý về mối tương quan giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người (16).

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Và cũng chính nhờ đời sống kết hiệp với đoàn thể Hội thánh, người làm truyền thông mới giữ được mình khỏi “hào nhoáng” trên mạng xã hội và thế giới của AI. Ước gì chúng ta biết khiêm tốn lắng nghe nhau và cùng nhau phân định ý Chúa, cùng xây dựng “một hình thức truyền thông khác” mang đậm dấu ấn Tin mừng: truyền thông biết lắng nghe, đối thoại, gieo hy vọng và kiến tạo tình huynh đệ.

Kết luận

Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc
Nguồn: hdgmvietnam.com

Chú thích:

(2) Thông điệp Redemptoris Missio (sứ vụ Đấng Cứu Thế), số 2.

(5) Tông huấn Evangelii Nuntiandi số 45.

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

có đầy đủ kinh nghiệm thích hợp trong việc sử dụng những phương tiện truyền thông vào mục đích tông đồ.”

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giao-hoang-ve-truyen-thong-xa-hoi-giao-hoi-va-internet-45929

(9) Diễn từ của Đức Giáo hoàng Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (Francis, Audience with the Presidents of the Episcopal Communication Commissions and Directors of the Communication Offices of the Episcopal Conferences, January 27, 2025), https://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2025/01/27/250127a.html

(10) Nguyên văn: “Chúng ta không thể mong đợi sự khôn ngoan này từ máy móc. Tuy nhiên, thuật ngữ trí tuệ nhân tạo hiện đã thay thế thuật ngữ chính xác hơn, được sử dụng trong các tài liệu khoa học, máy học, việc sử dụng từ “trí tuệ” là sai lầm. Máy móc chắc chắn sở hữu khả năng lưu trữ và tương quan dữ liệu lớn hơn rất nhiều so với con người, nhưng chỉ con người mới có khả năng hiểu được dữ liệu đó. style='text-align:justify'>(15) Church must stay human-centered amid AI rise, says FABC communication leader (nguồn: https://www.licas.news/2025/05/26/church-must-stay-human-centered-amid-ai-rise-says-fabc-communication-leader/?utm_source)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 58).

(12) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 18, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(13) Huấn thị Aetatis Novae - Thời đại mới, số 19, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/huan-thi-muc-vu-thoi-dai-moi-aetatis-novae-ve-viec-truyen-thong-xa-hoi-45897

(14) RVA là tiếng nói của Giáo hội Công giáo châu Á, dưới sự bảo trợ của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC)

(16) https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/antiqua-et-nova-su-khon-ngoan-vua-co-xua-vua-moi-me-nhung-luu-y-ve-moi-tuong-quan-giua-tri-tue-nhan-tao-va-tri-tue-con-nguoi

(18) Như trên

Tài liệu tham khảo:

- Inter Mirifica (1963);

- Communio et Progressio (1971);

- Aetatis Novae (1992);

- Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội của các Đức Giáo Hoàng;

- Tông thư The Rapid Development (2005) của Thánh Gioan Phaolô II;

- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.

style='font-family:Tahoma,Geneva,sans-serif'>- Diễn từ của Đức Phanxicô cho các Ủy ban Truyền thông (2025);

- Antiqua et Nova (2025);

- Sứ điệp Ngày Hòa bình Thế giới 2024 của Đức Thánh cha Phanxicô (Artificial Intelligence and Peace);

- Và các huấn từ khác của Tòa Thánh liên quan đến truyền thông và trí tuệ nhân tạo.